Witaj na stronach niepije.com.pl

[dora]

" - Co ty tu robisz! – spytał Pijaka, którego zastał siedzącego
w milczeniu przed baterią butelek pełnych i baterią butelek pustych.
- Piję – odpowiedział ponuro Pijak.
- Dlaczego pijesz? – spytał Mały Książę.
- Aby zapomnieć – odpowiedział Pijak.
- O czym zapomnieć? – zaniepokoił się Mały Książę, który już
zaczął mu współczuć.
- Aby zapomnieć, że się wstydzę – powiedział Pijak, schylając głowę.
- Czego się wstydzisz? – dopytywał się Mały Książę, chcąc mu pomóc.
- Wstydzę się, że piję – zakończył Pijak rozmowę
i pogrążył się w milczeniu.”

Antoine De Saint - Exupery
“Mały Książe”


Problem spożywania alkoholu jest bardzo poważny, gdyż do grona osób spożywających alkohol dołączają się coraz młodsze dzieci, z których większość stanie się młodocianymi alkoholikami lub alkoholikami w dorosłym życiu. Są to dzieci pochodzące z rodzin patologicznych, jak również z rodzin, które wydają się dobrze funkcjonować. Gdzie więc tkwi przyczyna sięgania dzieci po alkohol?

Uważam, że w pierwszym przypadku pierwszorzędną przyczyna jest przejmowanie (dziedziczenie) nieprawidłowych modelów zachowania od źle funkcjonujących w społeczeństwie rodziców i rodziny.

„Rodzina jest naturalnym, pierwszym i najważniejszym środowiskiem wychowawczym, które dzięki swojej funkcji socjalizującej wprowadza do społeczeństwa młodego człowieka z przekazanymi, i w części zakodowanymi normami i wzorami kulturowymi. Wszystko co dzieje się w domu kształtuje i zapewnia prawidłowy rozwój osobowości, która pozwala na bezkonfliktowe współistnienie w grupie rówieśniczej.”

„Rodzina najczęściej rozumiana jest jako pewien system. System ten składa się z poszczególnych elementów. Taki model zakłada, że wszelkie zmiany jakie zachodzą w którymkolwiek elemencie (członek rodziny) mają wpływ na pozostałe elementy. Pozostali członkowie rodziny także dokonują zmian, dążąc do zachowania równowagi systemu. Rodzina z problemem alkoholowym jest to taka rodzina, w której choćby jedna osoba pije w sposób nadmierny, przynoszący cały szereg szkód. Osoba ta jest zwykle uzależniona od alkoholu.

Alkoholik (alkoholiczka) poprzez swoje zachowanie zakłóca ustalony w rodzinie porządek. Pozostali członkowie rodziny dokonują różnorodnych prób przystosowania się do sytuacji. Sposoby przystosowania się rodziny zależne będą od tego czy alkoholik aktualnie pije, czy też nie. Wysiłek członków rodziny skoncentrowany jest na zmniejszeniu bólu jaki niesie za sobą codzienność. Sposób dostosowania się członków rodziny może prowadzić do wytworzenia się zachowań prowadzących do podtrzymywania alkoholika w jego chorobie. Mogą one polegać na usprawiedliwianiu alkoholika przed otoczeniem, niwelowaniu konsekwencji związanych z piciem, ukrywaniu picia, etc.

W rodzinie alkoholowej zachwiane są granice psychologiczne poszczególnych osób, co powoduje zakłócenia w planowaniu, realizacji planów, komunikacji i reakcji emocjonalnych. Kolejną istotną sprawą jest nie wyrażanie uczuć szczególnie tych związanych z piciem. Członkowie rodziny z powodu lęku również manipulują komunikatami pomiędzy sobą, co wprowadza dodatkowy chaos w rodzinie.” Jednak w drugim przypadku przyczyna nie jest tak oczywista. Wymaga ona głębszej refleksji. Myślę, że mają na to wpływ następujące czynniki:

· brak czasu dla dzieci,
· telewizja i środki masowego przekazu,
· wpływ środowiska rówieśniczego,
· zrzucanie odpowiedzialności za wychowanie dzieci na różnego rodzaju instytucje zajmujące się wychowaniem,
· postrzeganie alkoholu jako nieodłącznego elementu rozrywki, która polepsza samopoczucie, daje efekt wyluzowania się i poczucie dorosłości, itp.

Są to moim zdaniem tylko niektóre, najistotniejsze przyczyny sięgania dzieci i młodzieży po alkohol. Zapewne jest ich o wiele więcej, gdyż są one indywidualne dla każdego człowieka. Należy zatem bliżej przyjrzeć się temu problemowi.

„W ostatnich dziesięcioleciach odnotowuje się gwałtowny wzrost spożycia i produkcji napojów alkoholowych. Niepokojących wyników dostarczają liczne badania, które wskazują na to, iż z roku na rok wyraźnie obniża się wiek inicjacji alkoholowej wśród młodzieży oraz wzrasta wskaźnik intensywności picia, liczebności osób pijących nawykowo i systematycznie, a tym samym procent nastolatków uzależnionych od alkoholu i wymagających leczenia. Wszystko to świadczy o tym, że w naszym kraju następuje wzrost zainteresowania alkoholem wśród młodzieży.”

„Badania ESPAD alarmują, że blisko 97 % warszawskich piętnastolatków piło już alkohol. Dziwi również to, iż picie bardziej rozpowszechnione jest u dziewczynek, niż u chłopców w tym samym wieku. Przerażające, że 2/3 badanych było już pijanych, czyli doprowadziło się do stanu, w jakim nie mogli w pełni kontrolować swych zachowań.(...) Inicjację alkoholową ma za sobą 7,8% dziewczynek i 1,9% chłopców w wieku do dziesięciu lat. Ujmując dane te globalnie w latach 1988 – 92, 70 – 80% młodzieży w wieku 12 – 18 lat miało za sobą próby picia alkoholu natomiast w roku 1994 odsetek ten wzrósł aż do 80 – 90%.”

„Problem alkoholu dotyczy nie tylko dzieci z rodzin alkoholików ale również samych uczniów którzy po niego sięgają. Powody są różne. W wieku szkolnym silny wpływ na dziecko wywiera grupa rówieśników. Naturalnym zjawiskiem jest poszukiwanie nowych przyjaciół, kolegów. Jeżeli w takiej grupie obowiązującą normą jest picie alkoholu, czy palenie papierosów i nacisk rówieśników jest silny, to prawdopodobnie młody człowiek zechce dostosować się do grupy, która mu imponuje i również zacznie używać tych środków.

Niewątpliwy wpływ na takie zachowania mają także dorośli. Dom, w którym nałogowo pije się alkohol lub pali papierosy może skłonić dziecko do podobnych zachowań. Niektóre dzieci piją alkohol, gdy są w złym nastroju, nie potrafią sobie z tym poradzić. Sięgają po alkohol aby przełamać nieśmiałość, oddalić strach i przywrócić wiarę w siebie. Dzieje się tak, ponieważ alkohol powoduje zwolnienie przewodnictwa komórek nerwowych, co między innymi daje w efekcie poczucie rozluźnienia oraz poprawienia sobie nastroju.

Innym motywem sięgania po alkohol jest zwykła ciekawość i chęć spróbowania, doświadczenia czegoś nowego, bądź też sprawdzenia swoich doznań i porównania ich z doznaniami innych. Czasami robi to po to, by zaskoczyć dorosłych. W ten sposób chce sprawdzić siebie, rodziców, nauczycieli.”

Młodzi ludzie pytani o przyczynę sięgania po alkohol odpowiadają najczęściej, że wynika to tylko z chęci poeksperymentowania, nie dostrzegając w tym żadnego zagrożenia. W tym miejscu nasuwa się na myśl zdanie napisane przez człowieka, który stoczył się, jak sam mówi, na samo dno choroby alkoholowej: „Tragedią młodego człowieka w początkach alkoholizmu jest to, że wie o nim tak mało. Tragedią starego człowieka w nałogu jest to, że wie o nim tak dużo i tak późno” [Korczak 1988].

„We współczesnej rodzinie ścierają się nowe i stare tendencje, a przeobrażenia idą w kierunku zdejmowania części obowiązków z rodziców i obarczania nimi szkoły, która nie jest w stanie zrekompensować młodzieży braku domowej atmosfery.

Niemożność znalezienia oparcia w dorosłych, czy uzyskania porady od rodziców, mających czas i posiadających wiedzę do wyjaśnienia wielu nowych zjawisk, powoduje, iż sporadyczne próby oddziaływań wychowawczych nie są skuteczne.(...)

Wpływ środowiska rodzinnego na sięganie po alkohol przez młodych ludzi dostrzegany był i jest przez ogromne grono pedagogów i psychologów podkreślających jego oddziaływanie na rozwój fizyczny i psychiczny dzieci.(...) Nie ma zatem żadnych wątpliwości, że gdy rodzina nienależycie spełnia swoje funkcje i nie zaspokaja potrzeb swoich członków pojawia się problem jej dysfunkcjonalności, o której świadczą często występujące negatywne zjawiska. Jednym z nich jest nadużywanie alkoholu przez rodziców, ujemnie wpływające na psychiczny rozwój dziecka.

Najbardziej niekorzystna jest sytuacja wychowawcza, gdy oboje rodzice piją alkohol w nadmiernych ilościach – młody człowiek nie znajduje wówczas oparcia i nie ma nikogo, kto by go obronił. Dorośli sprawujący władzę nad dzieckiem, a jednocześnie zbyt często sięgający po alkohol, prowadzą do uczuciowej deprawacji, do zaburzeń neurotycznych i obniżenia zdolności intelektualnych.(...)
Opóźnienia w rozwoju intelektualnym powodują zarówno prymitywne warunki kulturalne, jak i zaniedbania dydaktyczno-wychowawcze, to z kolei powoduje opóźnienia czy trudności w nauce szkolnej, dzieci są bardziej nerwicowe, brak im motywacji do nauki. Zrozumiałe staje się ich późniejsze postępowanie, szczególnie w okresie wchodzenia w dorosłe życie, przyjmowane wówczas sposoby postępowania i zasady zachowań wyuczone w środowisku domowym i szkolnym.
Małe niedociągnięcia oraz utrwalone złe nawyki, które pojawiają się w dzieciństwie i młodości pokutują szczególnie w okresie dorastania i dojrzewania, są wówczas elementem wyłączającym hamulce moralne odpowiedzialne za wyrysowanie i późniejsze przestrzeganie granicy pozwalającej na chronienie człowieka przed nadmiernym piciem alkoholu.”
„Analizując przyczyny używania alkoholu przez młodzież w literaturze przedmiotu wskazuje się na kilka grup czynników, które zwiększają ryzyko sięgania po alkohol a w konsekwencji mogą prowadzić do rozwoju uzależnienia.

Za K. Okulicz-Kozaryn i K. Ostaszewskim czynniki te można ująć w cztery duże grupy. Są to:

1. Czynniki fizjologiczne obejmują cechy neurofizjologiczne i procesy biochemiczne, które zwiększają osobniczą podatność na działanie alkoholu i innych substancji psychoaktywnych, oraz na uzależnienie się od nich.

2. Czynniki środowiskowe obejmują wzory zachowań, wartości i normy najbliższego środowiska, głównie rodzinnego i rówieśniczego. W badaniach nad czynnikami środowiskowymi zwraca się uwagę na wzory używania substancji psychoaktywnych przez rodziców, praktyki wychowawcze rodziców, klimat emocjonalny rodziny, a także styl życia, normy zachowania przyjaciół i rówieśników.

3. Czynniki indywidualne obejmują umiejętności osobiste i społeczne, indywidualne postawy, przekonania, oczekiwania dotyczące alkoholu, intencje dotyczące używania substancji psychoaktywnych, zachowania problemowa wieku dojrzewania, jak również cechy osobowościowe (takie jak: buntowniczość, impulsywność, poszukiwanie stymulacji, skłonność do zachowań ryzykownych, wysoki poziom lęku lub depresyjność), które wiążą się z większym ryzykiem występowania problemów alkoholowych.

4. Czynniki makrospołeczne obejmują oddziaływanie mediów i reklam, uregulowania prawne, dostępność substancji, warunki życia, stopień przestępczości, bezrobocie, poziom szkolnictwa itp.”

Brytyjscy naukowcy: G. Lowe, D. Foxcroft i D. Sibley dokonali nieco innej klasyfikacji czynników ryzyka związanej z nadużywanej alkoholu i innych substancji psychoaktywnych. Proponują aby rozpatrywać je w pięciu obszernych kategoriach:

1. czynników biologicznych,
2. czynników środowiskowych,
3. czynników psychologicznych, grupy rówieśniczej,
4. czynników genetycznych,
5. czynników rodzinnych.

Jak twierdzą – aby dokładniej scharakteryzować młodzież należącą do grupy wysokiego ryzyka, należy do wymienionych kategorii dodać zmienną demograficzną, na którą składa się wiek, płeć, pochodzenie etniczne, rasa, status ekonomiczny i inne.

„Wśród przyczyn, dla których dzieci i młodzież podejmują picie alkoholu, wielu autorów podaje wpływ czynników społecznych: rodziny, w której są osoby pijące; rówieśników, którzy w czasie dorastania przeżywają okres buntu przeciw ogólnie przyjętym normom; intensywnych przemian społeczno-ekonomicznych w kraju, które stwarzają warunki do załamywania się mechanizmów kontroli nad sprzedażą i konsumpcją napojów alkoholowych.

Jak pisze J. Wencel, jednym z czynników warunkujących sięganie po alkohol przez młodzież jest naturalne środowisko rodzinne, w którym czynnikami szczególnego ryzyka są: niewłaściwa sytuacja rodzinna (rodziny rozbite, rozwiedzione, zastępcze itp.); niewydolność wychowawcza rodziców; rozluźnienie więzi rodzinnych; kryzys w rodzinie; zachwianie stabilności i wartości moralnych; niezaspokajanie podstawowych potrzeb dzieci; niekorzystne wzorce w rodzinie (zachowania patologiczne, jak alkoholizm, narkomania, przestępczość, znęcanie się fizyczne); brak kontroli sposobu spędzania czasu wolnego od zajęć; brak poczucia bezpieczeństwa, oparcia w najbliższych osobach; ubożenie rodziny, w związku z tym konieczność koncentracji uwagi, czasu, i wysiłku na zdobywaniu środków utrzymania; brak akceptacji, niezadowolenie, mała odporność psychiczna.(...)

Kolejnym środowiskiem, w którym istnieje wysokie ryzyko sięgnięcia po alkohol jest środowisko rówieśnicze, gdzie czynnikami szczególnego ryzyka są: presja grupy rówieśniczej i używanie alkoholu przez kolegów.”

Analizując powody picia alkoholu podawane przez młodzież w licznych badaniach zauważyć można, iż młodzi ludzie sięgają po alkohol po to aby:

- uciec od problemów,
- zyskać pewność siebie,
- dla rozluźnienia,
- upić się,
- ponieważ przyjaciele piją,
- dla towarzystwa,
- dla uczczenia okazji,
- pod wpływem presji rówieśników,
- bo lubią skutki picia,
- bo alkohol wprawia ich w dobry humor,
- bo ułatwia on nawiązywanie kontaktu,
- bo stwarza moc zabawy, szaleństwa i rozgrzeszenia z niezręczności i błędów,
- bo lubią jego smak,
- dzięki niemu można demonstrować swoją dorosłość.

Tak więc jednostka jest skłonna pić tym częściej i – być może – tym więcej, im więcej ma powodów uzasadniających sięganie po alkohol. Każdy młody człowiek posiada własne powody picia alkoholu typowe dla jego sytuacji życiowej, którymi pragnie wyjaśnić swoje postępowanie. „Znajomość czynników związanych z piciem alkoholu przez młodzież ma ogromne znaczenie dla działań profilaktycznych ponieważ wiedza o ryzyku występowania danego problemu stanowi podstawę do dalszych działań zapobiegających jego powstawaniu.”